بازتاب نامه نگاری دوره میانه زبان های ایرانی در شاهنامه فردوسی براساس بررسی متن پهلوی آئین نامه نویسی

نامه و نامه¬نگاری با اسلوب و شیوه¬های خاص خود از دیرباز در ایران پیش از اسلام، رواج داشته و در دوره پس از اسلام نیز با الگو برداری از دوره پیشین، به کار خود ادامه داده است. اکثر نامه¬های بازمانده پیش از اسلام از میان رفته¬اند و تنها ترجمه برخی از آن¬ها در کتاب¬های مورخان و نویسندگان عرب زبان، به دست ما رسیده ¬است. بررسی نامه¬های دوره میانه زبان¬های ایرانی نشان می¬دهد نامه¬های بازمانده دارای ساختار مشترکی هستند: ستایش خداوند، مقدّمه¬ای با مضمون ستایش گیرنده نامه، ذکر نام نویسنده و گیرنده نامه به همراه القاب آنان، متن اصلی نامه و در نهایت موخره نامه متناسب با متن اصلی که غالباً دعا برای مخاطب نامه را در بر می¬گیرد. مهم¬ترین اثری که در دوره اسلامی تحت تأثیر ادبیّات و شیوه نگارش پیش از اسلام قرار گرفته است، شاهنامه فردوسی می¬باشد. با بررسی نامه¬نگاری در شاهنامه فردوسی می¬توان دریافت، ارکان ذکر شده در آثار بازمانده از دوره میانه، در شاهنامه فردوسی نیز وجود دارند. فردوسی در آغاز اکثر نامه¬های خویش ابیاتی را به ستایش خداوند اختصاص می¬دهد و پس از ذکر نام نویسنده و گیرنده نامه، مقدّمه¬ای متناسب با متن اصلی نامه می¬آورد و سپس متن اصلی نامه را ذکر می¬کند و در نهایت نامه خویش را با موخره¬ای با مضمون دعا بر گیرنده نامه به پایان می¬رساند. این ارکان در تمام نامه¬های دوره میانه و شاهنامه فردوسی، ثابت نیستند و تنها رکنی که در تمام نامه¬ها آمده است، متن اصلی نامه است. کلید واژگان: دبیری ، آئین نامه¬نویسی، نامه، زبان-های ایرانی میانه، شاهنامه فردوسی.